Δημοσιεύθηκε στο emea.gr, 14.03.2020
Η προσφυγική κρίση στον Έβρο και στα νησιά έφερε στην επιφάνεια δύο φαινόμενα, ένα καινούργιο και ένα παλιό: Το νέο φαινόμενο είναι ιδιώτες να περιπολούν στα σύνορα της χώρας, με στόχο να την προστατέψουν από τις παράνομες εισόδους μεταναστών. Το παλιό φαινόμενο, που όμως ήρθε με δύναμη στο προσκήνιο, είναι η δράση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΚΟ) στα σύνορά μας.
Αν τα δει αντικειμενικά κανείς, κανένα από τα δύο αυτά φαινόμενα δεν πρέπει να μας ξενίζει: Περιπολίες ιδιωτών ήδη οργανώνονται σε γειτονιές της Αθήνας, πληρωμένες είτε από κατοίκους είτε και από επίσημους Δήμους που θεωρούν ότι έχουν πρόβλημα ασφαλείας και έχουν προσλάβει ιδιώτες για να το αντιμετωπίσουν καλύτερα. Από την άλλη μεριά ΜΚΟ έχουν αναπτύξει έντονη δράση παντού στη χώρα καλύπτοντας ένα ευρύτατο φάσμα δραστηριοτήτων, καθώς αποτελούν σήμερα το προτιμώμενο εργαλείο της Κοινωνίας των Πολιτών.
Αντίστοιχα, παρεκκλίσεις και των δύο αυτών φαινομένων είναι εξίσου γνωστές σε όλους μας: Περιπολίες ιδιωτών οργανώνονται στα Εξάρχεια και στα ελληνικά πανεπιστήμια ώστε «ανεπιθύμητοι» στην τοπική ελίτ αντιεξουσιαστών να μένουν έξω από τους αντίστοιχους χώρους. Το ίδιο και για τις ΜΚΟ: Πολύ συχνά έχουν κατηγορηθεί, και κάποιες από αυτές καταδικαστεί, για κακοδιαχείριση και έλλειψη διαφάνειας. Η σημαντική διαφορά όμως αυτή τη φορά είναι ότι όλοι αυτοί, ιδιώτες που περιπολούν και ΜΚΟ, δρουν στα σύνορα της Ελλάδας. Τα σύνορα είναι ένας ιδιαίτερα ευαίσθητος χώρος γεωγραφικά, πολιτικά, οικονομικά, στρατιωτικά, ακόμα και (ή ίσως κυρίως) ψυχολογικά για μια χώρα. Ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης, όπως αυτή που διανύουμε, οποιοσδήποτε λάθος χειρισμός μπορεί να οδηγήσει μια χώρα σε εθνικές περιπέτειες, τόσο στο εσωτερικό της όσο και σε σχέση με τους γείτονές της αλλά και με τη διεθνή κοινότητα.
Απαιτείται επομένως σοβαρότητα στα σύνορα. Σοβαρότητα και επαγγελματισμός που μόνο το επίσημο ελληνικό κράτος (ναι, αυτό για το οποίο όλοι γκρινιάζουμε) μπορεί να εξασφαλίσει. Εκείνο έχει την, ύψιστης σημασίας, αποστολή να φυλά τα σύνορα. Εκείνο επίσης έχει την εξίσου σημαντική αποστολή της ανθρωπιστικής και ανθρώπινης αντιμετώπισης οποιουδήποτε περνά τα σύνορά του για οποιονδήποτε λόγο. Ποιο είναι το πρόβλημα με τους ιδιώτες; Ότι ούτε εξουσιοδοτημένοι είναι να υποκαταστήσουν το κράτος σε αυτές τις αποστολές, ούτε κατάλληλοι θα ήταν ποτέ για κάτι τέτοιο.
Υπάρχουν ένα σωρό λόγοι που ιδιώτες δεν μπορούν και δεν πρέπει να εμπλέκονται στα σύνορα της χώρας, τόσοι πολλοί που θα χρειαζόταν ειδικό κείμενο μόνο με αυτούς. Επιγραμματικά αναρωτιέμαι, για παράδειγμα για τις περιπολίες ιδιωτών, τι θα γίνει αν σημειωθεί συμπλοκή; Αν υπάρξουν θύματα από οποιαδήποτε μεριά; Αν αποκαλυφθεί ανοχή ή και συμμετοχή του επίσημου κράτους;
Αντίστοιχα για τις ΜΚΟ, λειτουργούν άραγε νόμιμα στα ελληνικά σύνορα πέντε και πλέον χρόνια από την πρώτη μεγάλη μεταναστευτική κρίση; Υπάρχει λόγος να είναι ακόμα εκεί; Που είναι η έδρα τους και ποιος ελέγχει τη νομιμότητα λειτουργίας τους εκεί και εδώ; Εξυπηρετούν ακόμα σήμερα τον καταστατικό σκοπό τους; Πως χρηματοδοτούνται; Έχουν υπαλλήλους, και αν ναι με ποιο εργασιακό καθεστώς; Επεξεργάζονται προσωπικά δεδομένα, και αν ναι νομίμως;
Με αυτά δεν ισχυρίζομαι βέβαια ότι η Κοινωνία των Πολιτών δεν είναι χρήσιμη. Ίσα ίσα, το αντίθετο ακριβώς ισχύει: Η βασική της αποστολή, η κάλυψη των ανθρώπινων αναγκών όπου οι επίσημες δομές, ακριβώς επειδή είναι οι επίσημες δομές, αδυνατούν να βοηθήσουν, είναι ουσιαστική. Αυτό όμως γίνεται στα μετόπισθεν, μετά από νηφάλια σκέψη και με στοχευμένες δράσεις. Ομολογουμένως υπάρχουν λίγες και ειδικές περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης όπου ιδιώτες πράγματι μπορεί να βοηθήσουν – για λίγο όμως χρόνο και με αυστηρούς κανόνες ώστε η χείρα βοηθείας να μην καταλήξει να πνίξει τις καλές προθέσεις με τον ερασιτεχνισμό και τον ρομαντισμό της.
Συνεπώς η μόνη λύση είναι η απαρέγκλιτη τήρηση του νόμου, παντού. Νόμος προβλέπει που και πότε και για πόσο ιδιώτες μπορεί να βοηθούν το κράτος στην εκτέλεση των βασικών του λειτουργιών. Κάτι που πρέπει να γίνεται μόνο κατ’ εξαίρεση και μόνο υπό αυστηρές προϋποθέσεις. Οποιαδήποτε παρέκκλιση, είτε για μια-δυο εβδομάδες είτε για πέντε-έξι χρόνια, αποτελεί παράνομη πράξη.
Η οποία, στην περίπτωση ειδικά των συνόρων, μπορεί να έχει ανυπολόγιστες συνέπειες για όλους μας.