Δημοσιεύθηκε στην Οικονομική Επιθεώρηση, 25.03.2023
Αυτή την περίοδο ολόκληρο τον πλανήτη φαίνεται να έχει συνεπάρει η εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης ChatGPT. Πρόκειται για ένα chatbot που δημιουργήθηκε από τη νεοφυή επιχείρηση (startup) OpenAI, το οποίο χρησιμοποιεί αλγόριθμους Τεχνητής Νοημοσύνης τόσο καλά ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί με πρωτοφανή ικανότητα σε οποιοδήποτε αίτημα των χρηστών του, από τη συμμετοχή σε φιλοσοφικές συζητήσεις μέχρι τη σύνταξη των όρων χρήσης ενός ιστότοπου.
Το ChatGPT προκάλεσε πρόσφατα ένα άρθρο στον Economist (μεταφράστηκε και στα ελληνικά από την Καθημερινή), στο οποίο παρουσιάστηκε ο παγκόσμιος ανταγωνισμός για την Τεχνητή Νοημοσύνη. H OpenAI (ας μην μπερδεύει ο όρος «νεοφυής» ως προς τη χρηματοδότηση, η Microsoft έχει ήδη επενδύσει 10δις σε αυτήν) θα συνεχίσει με το ChatGPT. H Google υποσχέθηκε ότι σύντομα θα βγάλει δική της εφαρμογή, αντίστοιχων δυνατοτήτων. Από κοντά και η Κίνα, με τo Baidu να υπόσχεται chatbot τεχνητής νοημοσύνης στις δικές του εφαρμογές μέσα στην Άνοιξη.
Στο κείμενο του Economist γίνεται ξεκάθαρος τόσο ο ανταγωνισμός μεταξύ Αμερικής και Κίνας όσο και η μεταστροφή του παγκόσμιου κλίματος καινοτομίας: ενώ στο παρελθόν ο ιδιωτικός τομέας κυρίως ακολουθούσε ανακαλύψεις που έγιναν με κρατικά χρήματα, τώρα φαίνεται να πρωταγωνιστεί σε επενδύσεις για έρευνα.
Τα παραπάνω ίσως να επιδέχονται αμφισβήτηση, αφού στην Αμερική αν κανείς αναζητήσει την ταυτότητα των επενδυτών είμαι βέβαιος ότι θα εντοπίσει και κρατικά funds, ενώ στην Κίνα η έρευνα είναι έτσι ή αλλιώς κρατική. Όμως, εκείνο που δεν αμφισβητείται είναι άλλο: η παντελής απουσία της Ευρώπης. Σε ολόκληρο το κείμενο ούτε μια αναφορά δεν υπάρχει σε ευρωπαϊκή εταιρεία ή εργαστήριο.
Ταυτόχρονα όμως η Ευρώπη είναι στην παγκόσμια πρωτοπορία της ρύθμισης της Τεχνητής Νοημοσύνης. Εδώ και λίγα χρόνια έχει εκδώσει σχέδιο Κανονισμού για τη ρύθμιση της Τεχνητής Νοημοσύνης (AI Act), υιοθετώντας πρωτοποριακές διακρίσεις (σε συστήματα υψηλής, ηπιότερης και μηδενικής επικινδυνότητας) και επιβάλλοντας νέες υποχρεώσεις σε δημιουργούς αντίστοιχων εφαρμογών.
Μόλις οριστικοποιηθεί, ο AI Act θα αποτελέσει το παγκόσμιο πρότυπο νόμου για την Τεχνητή Νοημοσύνη. Το πιθανότερο είναι ότι τόσο η Αμερική όσο και η Κίνα θα τον υιοθετήσουν με τον έναν ή τον άλλον τρόπο στο εσωτερικό τους δίκαιο. Αυτό θα συμβεί για δύο λόγους. Αφενός, επειδή θα είναι ο πρώτος και μόνος νόμος για την Τεχνητή Νοημοσύνη στον κόσμο. Αφετέρου, επειδή, καθώς θα έχει καταστεί ήδη δεσμευτικός στην Ευρώπη, αν Αμερική ή Κίνα απομακρυνθούν από τις διατάξεις του τότε θα διακινδυνεύσουν να αποκλείσουν τα προϊόντα τους από την ευρωπαϊκή αγορά, χάνοντας 500εκ εύρωστων οικονομικά Ευρωπαίων.
Το φαινόμενο αυτό λέγεται Brussels Effect και το κατέγραψε πρώτη η Anu Bradford σε αντίστοιχο βιβλίο της. Το εύρημά της, ότι δηλαδή η Ευρώπη νομοθετεί σήμερα για όλον τον πλανήτη, κανείς δεν το αμφισβήτησε. Ίσα ίσα, η παγκόσμια κατάσταση φαίνεται να διαμορφώνεται ακριβώς πάνω σε αυτό το τρι-πολο: η Αμερική έχει την τεχνολογία, η Κίνα τα χρήματα και η Ευρώπη τους νόμους.
Αποτελεί αυτό ένα λειτουργικό μοντέλο; Όπως είδαμε, στην Τεχνητή Νοημοσύνη ουσιαστικά η Ευρώπη γράφει τον νόμο, πως να την υλοποιήσουν, άλλοι, Αμερικανοί και Κινέζοι. Είναι δυνατό νομοθέτης να νομοθετεί για τρίτους; Σε όλη τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας το αντίθετο ήταν αυτονόητο: ο νομοθέτης νομοθετούσε για το περιβάλλον του, ακόμα κι αν αντέγραφε τους νόμους τρίτων. Τώρα, ο Ευρωπαίος νομοθέτης στην ουσία λέει σε Αμερικανούς και Κινέζους τι να κάνουν – και εκείνοι τον ακούν. Σημεία των καιρών, ή ισορροπία σε τεντωμένο σκοινί που αργά ή γρήγορα θα σπάσει; Υποθέτω, αυτή θα ήταν μια καλή ερώτηση να απαντήσουν τα chatbots Τεχνητής Νοημοσύνης.”