Brain drain και brain gain: Μια διαφορετική προσέγγιση

Ομολογώ ότι η ιδέα δεν είναι δική μου: Την πήρα από ένα άρθρο στον Economist, όπου, με την ευκαιρία της 75ης επετείου της Ινδικής ανεξαρτησίας ένα ινδός διαχειριστής επενδυτικών κεφαλαίων (Gaurav Dalmia) έγραψε περίπου ότι «για να διασφαλίσουμε την πρόοδο της Ινδίας, οι απόδημοι Ινδοί (expatriates) πρέπει να γίνουν οικονομικοί αντιπρόσωποι, πρέσβεις καλής θελήσεως και influencers. Το brain drain του χτες να γίνει το οικονομικό πλεονέκτημα του σήμερα».

Η σκέψη αυτή με προβλημάτισε αφού αποτελεί σχεδόν κοινή γνώση ότι το brain drain είναι κάτι κακό, κάτι που πρέπει να αντιστραφεί ως brain gain. Δηλαδή, όσοι Έλληνες με πτυχία και εξαιρετικά βιογραφικά αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την Ελλάδα τα χρόνια της κρίσης για να βρουν δουλειά στο εξωτερικό (brain drain) θα πρέπει να επιστρέψουν στην Ελλάδα τώρα που τα πράγματα βελτιώνονται (brain gain). Γι αυτόν τον σκοπό έχουν ληφθεί μέτρα, οικονομικά και άλλα, και έχουν εφαρμοστεί πολιτικές.

Πως λοιπόν αυτός ο έμπειρος επαγγελματίας παει κόντρα στο ρεύμα, και μάλιστα με άρθρο στον Economist; Η Ινδία είναι χώρα που υπέφερε, και υποφέρει, από brain drain όσο οποιαδήποτε άλλη. Γιατί δεν ζητά να γυρίσουν όλοι αυτοί πίσω; Η λογική του είναι απλή. Σήμερα Ινδοί (ινδικής καταγωγής) πολιτικοί σχεδόν κυβερνούν τον κόσμο (μεταξύ άλλων, η αντιπρόεδρος των ΗΠΑ και ο υποψήφιος Πρωθυπουργός της Μ. Βρετανίας). Άλλοι διοικούν πασίγνωστες πολυεθνικές. Eκατομμύρια άλλοι εργάζονται με επιτυχία στον ιδιωτικό τομέα ή σε πανεπιστήμια παντού στον κόσμο. Τα οφέλη για την Ινδία μπορεί να είναι πολύ μεγαλύτερα αν παραμείνουν και προοδεύσουν, παρά αν επιστρέψουν.

Ίσως δεν έχει άδικο. Ίσως η Ελλάδα έχει να κερδίσει αν απέκτησε τα τελευταία δέκα χρόνια περίπου 500.000 (τόσοι περίπου υπολογίζεται ότι έφυγαν στο πλαίσιο του brain drain) πρέσβεις καλής θελήσεως και influencers παντού στον κόσμο. Είναι γνωστό ότι όσοι έφυγαν με τα εξαιρετικά βιογραφικά τους τώρα απασχολούνται ήδη σε θέσεις ευθύνης στις χώρες επιλογής τους.

Κάτι τέτοιο προϋποθέτει αλλαγή οπτικής. Εκτός από μέτρα επιστροφής, που ήδη εφαρμόζονται, θα έπρεπε να ληφθούν και μέτρα εξ αποστάσεως συνεργασίας. Να δοθούν δηλαδή κίνητρα συνεργασίας, επενδύσεων, έρευνας ή άλλων από κοινού δράσεων χωρίς να απαιτείται επιστροφή και μετεγκατάσταση στην Ελλάδα. Να επιτραπεί σε όσους έφυγαν τα χρόνια της κρίσης να προοδεύσουν στις χώρες επιλογής τους και ταυτόχρονα να ενισχυθεί ο δεσμός τους με την Ελλάδα. Το ίντερνετ, η ψηφιακή ζωή και η εξ αποστάσεως εργασία αποτελούν πολύ καλά εργαλεία ώστε κάτι τέτοιο να λειτουργήσει στην πράξη.

Γνωρίζω φυσικά ότι τόσο η κεντρική κυβέρνηση όσο και τα πολιτικά κόμματα διατηρούν οργανώσεις αποδήμου ελληνισμού, και πολύ καλά κάνουν. Ταυτόχρονα εφαρμόζεται πολιτική brain gain, που κι αυτή καλό είναι να συνεχιστεί. Η σκέψη μου είναι, εκκινώντας από την ιδέα του Economist παραπάνω και με τη βοήθεια της ψηφιακής τεχνολογίας, μήπως όλα αυτά πρέπει να συμπληρωθούν και με πολιτική συνεργασίας με όσους για οποιονδήποτε λόγο δεν μπορούν ή δεν επιθυμούν να επιστρέψουν. Μήπως, δηλαδή, το brain drain σταματήσει να αντιμετωπίζεται ως κάτι αποκλειστικά κακό, και βρούμε οφέλη πίσω από τη συνεχιζόμενη (αναπόφευκτη) ύπαρξή του.