Δημοσιεύθηκε στο startupper.gr, 21.04.2020

Καλέ μου startupper τις ιστορίες αυτές τις σκέφτηκα παραπάνω από 2500 χρόνια πριν. Όμως, καλώς ή κακώς ούτε η φύση ούτε οι άνθρωποι αλλάζουν. Νομίζω επομένως ότι ακόμα και σήμερα μπορεί να σου φανούν χρήσιμες. Απλά λίγη προσαρμογή χρειάζονται στις δικές σου συνθήκες. Εννοείται ότι οποιαδήποτε ομοιότητα με συγκεκριμένα πρόσωπα είναι τυχαία και σίγουρα μη ηθελημένη. Αν όμως οι καταστάσεις που σου αφηγούμαι κάτι σου θυμίζουν, τότε θα έχω πετύχει το στόχο μου.

Σήμερα θα σου πω μια ιστορία για τις κρίσεις, και πως για κάποιους μπορεί να είναι ανέλπιστες ευκαιρίες ενώ ταυτόχρονα για άλλους καταστροφές – καθώς και πως καλύτερα να είσαι προετοιμασμένος να τις αντιμετωπίσεις.

~

Ένας πατέρας πάντρεψε τη μια κόρη του με κηπουρό και την άλλη με αγγειοπλάστη. Όταν κάποτε επισκέφτηκε την κόρη που είχε πάρει τον κηπουρό τη ρώτησε τι κάνουν και κείνη του απάντησε ότι εύχονται για βροχή ώστε να ποτιστούν τα λάχανα. Έπειτα επισκέφτηκε και την άλλη κόρη του, όμως εκείνη του απάντησε ότι εύχονται να καίει ο ήλιος ώστε να ξεραθεί ο πηλός. Τότε εκείνος σκέφτηκε, «Αν η μια κόρη μου εύχεται για βροχή και η άλλη για ήλιο, εγώ τι να ευχηθώ;» 

~

Όλοι οι άνθρωποι ούτε ίδιοι είμαστε ούτε κάνουμε τα ίδια πράγματα. Επίσης, αναπόφευκτα κατά τη διάρκεια της ζωής μας μια ή περισσότερες φορές θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε κρίσεις: Όπως μας μαθαίνει και ο μύθος, κάποια στιγμή είτε θα βρέξει ενώ είμαστε αγγειοπλάστες είτε θα κάνει παρατεταμένη ξηρασία ενώ είμαστε αγρότες. Δύο επομένως είναι τα ζητήματα εδώ: Πρώτα οφείλουμε να κατανοήσουμε τι ακριβώς είναι αυτές οι κρίσεις που αργά ή γρήγορα θα βρεθούν στο δρόμο μας. Έπειτα, να δούμε πως θα είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι να τις αντιμετωπίσουμε.

Πρώτα για τις κρίσεις: Η κρίση (βροχή, ξηρασία, ιός, πτώχευση της χώρας ή ό,τι άλλο) είναι ένα γεγονός που δεν μπορεί να προβλεφθεί, δεν ελέγχεται από κανέναν, και δεν επηρεάζει όλους το ίδιο.

Ας τα δούμε ένα-ένα όλα αυτά: Την κρίση δεν μπορεί να την προβλέψει κανείς, αλλιώς δεν θα την λέγαμε κρίση. Το ξέρω ότι πολλοί επαίρονται ότι μας «το είχαν πει», αλλά σκέψου σε παρακαλώ ότι όλοι αυτοί είναι μετά Χριστόν προφήτες. Προβλέψεις είναι πολύ δύσκολο να κάνει κανείς (ιδίως για το μέλλον!), και αν πάρεις στα σοβαρά όλες τις προβλέψεις που γίνονται σήμερα για τις προσεχείς δεκαετίες μάλλον θα τρελαθείς.

Επίσης, την κρίση δεν την ελέγχεις. Την αντιμετωπίζεις όσο καλύτερα μπορείς, αλλά δεν μπορείς να την ελέγξεις. Δεν ελέγχεις πότε θα βρέξει, ούτε πόσο νερό θα ρίξει, ούτε πότε θα σταματήσει. Ούτε ελέγχεις την αποτελεσματικότητα των μέτρων που μπορεί να έχεις ήδη πάρει: Μπορείς να τρέξεις να καλυφθείς, αλλά σκέψου ότι μπορεί, για παράδειγμα, να τρέξεις να βρεις το καλύτερο καταφύγιο και αμέσως τότε να βγει ο ήλιος.

Τέλος, και το πιο σημαντικό δίδαγμα αυτού εδώ του μύθου, η κρίση δεν είναι ίδια για όλους. Δεν υπάρχει ισότητα στην κρίση. Ίσα ίσα, είναι τότε ακριβώς που οι διαφορές οξύνονται και άλλους τους σώζουν ενώ άλλους τους καταστρέφουν. Η βροχή σώζει τους γεωργούς και πνίγει τους αγγειοπλάστες. Ο αποκλεισμός στο σπίτι λόγω ιού καταστρέφει την εστίαση και σώζει το ηλεκτρονικό εμπόριο. Ο εμφύλιος άλλους τους βάζει σε βάρκες και άλλους, που επιλέγουν σωστά τον νικητή, τους κάνει την επόμενη άρχουσα τάξη. Δεν υπάρχει κάτι να ευχηθεί κανείς εδώ, όπως αντιλαμβάνεται ο άμοιρος πατέρας του μύθου μας.

Όμως αυτός εδώ ο μύθος, και οι σύντομες σκέψεις που κάνουμε με αφορμή του, δεν αποτελεί ανάλυση της θεωρίας των κρίσεων. Δεν μιλάμε εδώ ούτε για μαύρους κύκνους (δες τα βιβλία του Taleb), ούτε για hedging (δες την ταινία The Big Short), ούτε για τη νεοφιλελεύθερη θεώρηση της κρίσης (δες την θεωρία της δημιουργικής καταστροφής), ούτε για την αριστερή θεώρηση της κρίσης (δες τον Piketty και τον ρόλο των πολέμων και των ασθενειών στο βιβλίο του) ούτε καν για την θρησκευτική θεώρηση της κρίσης (θεομηνία). Αυτός εδώ ο μύθος απλά σου θυμίζει ένα γεγονός, ότι η κρίση δεν μπορεί να προβλεφθεί, δεν ελέγχεται από κανέναν, και δεν επηρεάζει όλους το ίδιο – και επίσης, σου προτείνει κάποιες ακόμα σκέψεις σχετικά.

Πρώτα, ότι δεν υπάρχει κάτι σαν «σωστή προετοιμασία». Όλη η ανθρωπότητα έτρεμε το 2000 ότι θα καούν οι υπολογιστές μας και θα σβήσει ο κόσμος, τελικά δεν έγινε τίποτα, και έναν χρόνο μετά τρία αεροπλάνα έπεσαν σε κτήρια και άλλαξε ο κόσμος μας για πάντα. Άλλοι πάλι στην Αμερική οπλίζονται μέχρι τα δόντια και αποθηκεύουν κονσέρβες για το ενδεχόμενο να καταστραφεί ο πολιτισμός, αλλά το 2008 καταστράφηκε η οικονομία και έχασαν τα σπίτια που αποθήκευαν όλες τις προμήθειές τους. Με άλλα λόγια, όπως λέει ο ποιητής, «άλλη καταστροφή, που δεν την φανταζόμεθαν / εξαφνική, ραγδαία πέφτει πάνω μας».

Και τι πρέπει λοιπόν να κάνει κανείς; Αφού είσαι επιχειρηματίας, η απάντηση εδώ αφορά την επιχείρησή σου: Πρέπει πάντα να παραμένεις στην καλύτερη δυνατή κατάσταση. Η κρίση αναδεικνύει αδυναμίες, επομένως ο πιο αδύναμος κρίκος της επιχείρησής σου, που σήμερα αντέχεις ακόμα να τον υποστηρίζεις από αδράνεια, στην κρίση είναι ο πρώτος που θα σπάσει. Πρέπει επίσης να είναι η ίδια η επιχείρησή σου υγιής: Βοήθεια μπορεί να έρθει αν αντέξεις τα αρχικά χτυπήματα, αλλά σε παρακαλώ θυμήσου ότι, επειδή πάντα η βοήθεια είναι περιορισμένη, αναγκαστικά δεν πάει σε όλους αλλά μόνο σε όσους πριν την κρίση ήταν υγιείς, που έχουν δηλαδή ελπίδα να επιβιώσουν.

Και αν είσαι από τους τυχερούς; Αν είσαι δηλαδή γεωργός και βρέξει τόσο και όταν πρέπει; Τότε φυσικά μπορείς να χαρείς με την καλή σου τύχη, όμως σκέψου ότι και τότε ακόμα υπάρχουν παγίδες: Αν, για παράδειγμα, δεν ήσουν έτοιμος για κατακλυσμό νέων πελατών και αναγκαστείς να αρνηθείς, να μην εξυπηρετήσεις ή και να κλείσεις για λίγο την επιχείρησή σου, όπως όλοι μας είδαμε να συμβαίνει πρόσφατα, τότε η καλή σου τύχη σε συνάντησε χωρίς λόγο.

Οι κρίσεις είναι απρόσμενες και ανεξέλεγκτες, και γι αυτό δεν υπάρχει κανένας λόγος τελικά να σε πολύ-απασχολήσουν. Δεν υπάρχει λόγος ούτε να τις ευχηθείς ούτε να προσπαθήσεις να τις προβλέψεις. Το μόνο δίδαγμα από αυτές, εκτός από την πραγματική φύση τους, είναι ότι η μόνη αντιμετώπιση είναι να παραμένεις συνεχώς σε όσο το δυνατό καλύτερη κατάσταση μπορείς, χωρίς να αναβάλεις για το μέλλον την αντιμετώπιση προβλημάτων που ήδη γνωρίζεις. Αν υπάρχει μια πρόβλεψη που εύκολα μπορεί να κάνει κανείς με σχετική ασφάλεια, είναι ότι και η επόμενη κρίση είναι προ των θυρών – για το καλύτερο ή για το χειρότερο, από σένα τον ίδιο εξαρτάται.