Δημοσιεύθηκε στο tomanifesto.gr, 14.09.2022
Το ανεκδιήγητο σύνθημα κατά του Πρωθυπουργού στο πρόσφατο φεστιβάλ της Νεολαίας ΣΥΡΙΖΑ μας θύμισε ότι τα φεστιβάλ αυτά έχουν όνομα, λέγονται Σπούτνικ. Τι ήταν όμως ο Σπούτνικ που τόσο πολύ ενέπνευσε τη Νεολαία ΣΥΡΙΖΑ; Ο Σπούτνικ ήταν ο πρώτος δορυφόρος που μπήκε σε τροχιά γύρω από τη γη. Τον κατασκεύασε η τότε κομμουνιστική Σοβιετική Ένωση και η εκτόξευσή του το 1957 έσπειρε τον πανικό στις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι Αμερικανοί πίστεψαν, και μάλλον είχαν δίκιο, όταν είχαν μείνει πίσω τεχνολογικά από τους Σοβιετικούς. Η επιτυχία του Γκαγκάριν, εξίσου σε τροχιά γύρω από τη γη το 1961, επιβεβαίωσε τις ανησυχίες τους. Τα μέτρα που έλαβαν ήταν δραστικά: Αναμόρφωσαν το εκπαιδευτικό τους πρόγραμμα ώστε να βγάζει περισσότερους μηχανικούς, ίδρυσαν τη NASA και υποσχέθηκαν, όπως και κατάφεραν, να στείλουν εκείνοι πρώτοι άνθρωπο στο φεγγάρι. Οι Σοβιετικοί, φυσικά, εκμεταλλεύτηκαν πολιτικά το γεγονός δεόντως, για να καταδείξουν την ανωτερότητα του κομμουνισμού έναντι της Δύσης. Στην ουσία, τελικά, ο Σπούτνικ ξεκίνησε τόσο τη διαστημική εποχή όσο και τον ανταγωνισμό μεταξύ των τότε υπερδυνάμεων, μια επέκταση δηλαδή του Ψυχρού Πολέμου στο διάστημα.
Τι μας μαθαίνουν όλα αυτά; Αφενός ότι η κούρσα της τεχνολογίας είναι πάντα και πολιτική. Είναι θέμα και πολιτικής ισχύος μια χώρα να έχει την τεχνολογική υπεροχή έναντι όλων των άλλων. Ούτε ο Σπούτνικ (που ήταν στο μέγεθος μιας μπάλας) ούτε καν ο Γκαγκάριν δεν δημιούργησαν αντικειμενικά κάποιο πρόβλημα ασφάλειας στις ΗΠΑ. Όμως, η πρόσκαιρη ψυχολογία της ήττας που προκάλεσαν ήταν αρκετή για να οδηγήσει σε αντίδραση. Το ίδιο συμβαίνει και σήμερα στις ψηφιακές τεχνολογίες. Και σήμερα η πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ έχει οδηγήσει σε αυξημένο ανταγωνισμό με την, εξίσου κομμουνιστική, Κίνα. Και η ίδια η Ευρώπη, άλλωστε, δεν νιώθει πλέον άνετα με αυτή την κατάσταση και αναζητά δικές της λύσεις. Ο τεχνολογικά ισχυρότερος, ακόμα και σε μη στρατιωτικές τεχνολογίες, θεωρείται ότι έχει όχι μόνο το επιστημονικό και οικονομικό αλλά και το πολιτικό πλεονέκτημα.
Το άλλο που μας μαθαίνουν είναι ότι τα μεγάλα, ουσιαστικά τεχνολογικά άλματα γίνονται μόνο με κρατικά χρήματα – και μάλιστα, τις περισσότερες φορές, με αφετηρία την κρατική ασφάλεια. Ολόκληρη η κούρσα του διαστήματος ξεκίνησε και χρηματοδοτήθηκε από κρατικά κεφάλαια μέχρι να φτάσουμε σήμερα, εξήντα χρόνια μετά, να συμμετέχουν και ιδιώτες σε αυτή. Το ίδιο συνέβη και με το ίντερνετ: Αρχικά αναπτύχθηκε ως στρατιωτική τεχνολογία από τις ΗΠΑ τη δεκαετία του 1960, και μετά από είκοσι περίπου χρόνια δόθηκε στην αγορά. Τα τεχνολογικά άλματα, επειδή εμπεριέχουν τεράστιο ρίσκο να δαπανηθούν πολλά χρήματα άσκοπα σε αποτυχημένους πειραματισμούς, μπορούν να χρηματοδοτηθούν μόνο από εθνικές κυβερνήσεις. Οι ιδιώτες θα αποδεχτούν το ρίσκο, και θα επενδύσουν σε νέες τεχνολογίες, μόνο όταν ο αρχικός κίνδυνος να χάσουν εντελώς τα λεφτά τους έχει απομακρυνθεί.