Δημοσιεύθηκε στο EpiDexia.blog, 6.06.2022
Από ό,τι διαβάζω σε αυτό το άρθρο του Economist, στη Γαλλία επετεύχθη συμφωνία στην Αριστερά για τις επερχόμενες βουλευτικές εκλογές, σύμφωνα με την οποία το άκρο-Αριστερό κόμμα του Μελανσόν (το αντίστοιχο του δικού μας ΣΥΡΙΖΑ, δηλαδή) «απορρόφησε» (με εντελώς business όρους, προσφέροντάς τους ελάχιστες περιφέρειες, αντίστοιχα με το προβλεπόμενο ποσοστό τους) όλα τα υπόλοιπα κόμματα στα αριστερά του πολιτικού τόξου. Ο λόγος είναι ξεκάθαρος, να κάνουν ό,τι μπορούν απέναντι στον οδοστρωτήρα που λέγεται Μακρόν. Αυτό που είναι λιγότερο ξεκάθαρο, όμως, είναι ότι το φαινόμενο Pasokification καλά κρατεί.
Ανάμεσα στα κόμματα που «απορρόφησε» το Αριστερό Κόμμα του Μελανσόν είναι και το κόμμα των Σοσιαλδημοκρατών, το αντίστοιχο δηλαδή του δικού μας ΠΑΣΟΚ. Ομολογουμένως, οι Σοσιαλδημοκράτες στις πρόσφατες Προεδρικές εκλογές καταποντίστηκαν: πήραν μόλις 1,8%, πιο κάτω από τους Πράσινους (4,8%) και τους Κομμουνιστές (2,3%). Όμως, μέχρι πριν λίγα χρόνια αυτό ήταν το μεγάλο κόμμα στα αριστερά του πολιτικού τόξου. Όπως σημειώνει αμέσως με το άνοιγμα του άρθρου του ο Economist, «Με μια πολιτική απορρόφηση που ανατρέπει την πολιτική τάξη του τελευταίου μισού του προηγούμενου αιώνα […]». Αν και δεν αναφέρεται σε αυτό με το όνομά του, δεν πρόκειται για τίποτα άλλο παρά για την, αναμενόμενη, μετεξέλιξη του φαινόμενου Pasokification.
Όπως είναι γνωστό, με τον όρο Pasokification νοείται ο καταποντισμός των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων στις αρχές του αιώνα μας. Πρώτο καταποντίστηκε το ΠΑΣΟΚ, συνεπώς αυτό είχε την αμφίβολη «τιμή» να το ονομάσει. Σημειώθηκε παντού, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, από την Ελλάδα μέχρι την Ισπανία και από την Ιταλία μέχρι το Βέλγιο. Όπως φαίνεται από τις εξελίξεις στη Γαλλία, όχι μόνο καλά κρατεί δεκαπέντε περίπου χρόνια μετά την εμφάνισή του, αλλά και μονιμοποιείται: Με μόλις 2,8% πολιτική δύναμη, το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα της Γαλλίας προφανώς και θα απορροφηθεί από όποιο γειτονικής ιδεολογίας κόμμα προσφέρει καλύτερες πιθανότητες για την απόκτηση της εξουσίας.
Ποιο είναι το πρόβλημα με αυτό το φαινόμενο; Για την κεντροδεξιά, από εκλογική τουλάχιστον άποψη, κανένα. Έτσι ή αλλιώς ο παραλογισμός, η ακραία ρητορική, το μίσος κατά της αριστείας, η ήσσονα προσπάθεια, η εξίσωση όλων προς τα κάτω, και τα λεφτόδεντρα είναι επιχειρήματα γενικευμένα στην Αριστερά: (και) ο Μελανσόν βασικά προτείνει μείωση της ηλικίας σύνταξης, είναι υπέρ των Ρώσων, κατά της Ουκρανίας, κατά της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, και υπέρ των Λατινοαμερικανών δικτατόρων. Όσο η πρόταση της Αριστεράς σε όλη την Ευρώπη παραμένει εγκλωβισμένη σε αυτό το πλαίσιο, η δουλειά της κεντροδεξιάς να πείσει τον μέσο ψηφοφόρο γίνεται πιο εύκολη.
Για την κοινωνία όμως τυχόν μονιμοποίηση του Pasokification θα ήταν ιδιαίτερα προβληματική. Οι σοσιαλδημοκράτες πρώτα απ’ όλα διαφοροποιούνται από τους Σοσιαλιστές/άκρο-Αριστερούς κατά το ότι πιστεύουν στη Δημοκρατία. Οι ακρο-Αριστεροί δεν πιστεύουν στη Δημοκρατία, όπως άλλωστε και οι εγχώριοι δικοί μας του ΣΥΡΙΖΑ απέδειξαν κατά τη διάρκεια της θητείας τους. Την αντιμετωπίζουν στην καλύτερη ως αναγκαίο κακό και στην χειρότερη ως το ενδιάμεσο στάδιο προς τη δικτατορία του προλεταριάτου που εύχονται κι επιθυμούν. Γι αυτό άλλωστε την υπονομεύουν διαρκώς, με τη μόνιμη γκρίνια τους και με τις βαριοπούλες, και γι αυτό δεν μπορούν να κρύψουν τη συμπάθειά τους για δικτάτορες και δικτατορίσκους ανά την υφήλιο. Αντιθέτως, οι Σοσιαλδημοκράτες είναι Δημοκράτες. Μπορεί κάποιος να μην συμφωνεί με τις πολιτικές τους, όμως κανείς δεν διανοήθηκε ποτέ να τους αποκαλέσει αντιδημοκρατικούς – έναν χαρακτηρισμό που οι Αριστεροί μάλλον τον έχουν για τιμητικό.
Ένας ακόμα λόγος που η άνοδος της άκρας Αριστεράς οφείλει να μας προβληματίζει είναι ακριβώς το ακραίο της ρητορικής της. Κάθε πολιτικό κόμμα έχει καθήκον να εκπαιδεύει (και όποτε χρειάζεται να συγκρατεί) τους οπαδούς του. Αντί γι αυτό, η Αριστερά εκμεταλλεύεται συστηματικά τα πιο άγρια ένστικτά τους (όπως ακριβώς και η άκρα Δεξιά, αφού τα άκρα πάντα συγκλίνουν): οι βαριοπούλες στα Πανεπιστήμια και τα κίτρινα γιλέκα στους δρόμους είναι χαρακτηριστικά της αντιδραστικής και αντικοινωνικής Αριστεράς. Αν τελικά απορροφήσει τους συνετούς στα αριστερά του πολιτικού τόξου, οι οποίοι παραδοσιακά στεγάζονται στα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα, αυτό θα σημαίνει ότι το μισό εκλογικό σώμα θα έχει, ουσιαστικά, χαθεί για τις δημοκρατικές κοινωνίες μας.
Τι φταίει για το Pasokification; Για μένα, η συνειδητοποίηση από το εκλογικό σώμα ότι το μήνυμα της σοσιαλδημοκρατίας, που κυβέρνησε σε μεγάλο βαθμό την Ευρώπη τις τελευταίες δεκαετίες του προηγούμενου αιώνα, είναι ατελές. Ο αριστερός ψηφοφόρος είναι, βασικά, μαρξιστής – δυστυχώς δεν υπάρχει για την ώρα καμία άλλη θεωρητική βάση στα αριστερά του πολιτικού τόξου. Τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα υποσχέθηκαν ήπιο, δημοκρατικό μαρξισμό, πήραν την εξουσία και, βασικά, απέτυχαν. Η απελπισία και η έλλειψη εναλλακτικών σπρώχνουν πολλούς από τους αριστερούς ψηφοφόρους στους ακραίους, «κανονικούς» μαρξιστές του Μελανσόν, των Podemos, του Five Star Movement, και του ΣΥΡΙΖΑ. Άλλοι, ψάχνουν απεγνωσμένα λύσεις στην ακραία οικολογία και στους Πράσινους. Γεγονός παραμένει ότι υπάρχει πρόβλημα στα αριστερά του πολιτικού τόξου, και αυτό δεν είναι καλό για κανέναν.
Αντιθέτως, η κεντροδεξιά άντεξε. Ακριβώς επειδή η θεωρητική της βάση είναι αρτιότερη και απεγκλωβισμένη από μια μόνο θεωρία-θεολογία, όπως ο μαρξισμός, μπορεί να «ταρακουνήθηκε» με την οικονομική κρίση και τα άλλα προβλήματα του πλανήτη μας, όμως με τον έναν ή τον άλλον τρόπο διατήρησε βασικά τα ποσοστά της και την εκλογική της βάση. Αντίθετα με την σοσιαλδημοκρατία, αντιμετωπίζει το πρόβλημα στο δικό της άκρο αποτελεσματικά. Οι ψηφοφόροι των κεντροδεξιών κομμάτων στην Ευρώπη βασικά δεν ένιωσαν την ανάγκη να κοιτάξουν αλλού, να γίνουν ακραίοι, να ριζοσπαστικοποιηθούν.
Και ενώ στην Ευρώπη το φαινόμενο Pasokification σταθεροποιείται, στην Ελλάδα έχουμε αναβίωση του ονόματος ΠΑΣΟΚ και επερχόμενο σκληρό εκλογικό αγώνα σε συνθήκες απλής αναλογικής. Η αναβίωση του ονόματος αποτελεί ένα ισχυρό πολιτικό μήνυμα σε όλη την Ευρώπη: Η σοσιαλδημοκρατία, ίσως, ακόμα δεν ηττήθηκε από την άκρα Αριστερά. Η πρόσφατη εκλογική νίκη στη Γερμανία, όσο «προσωποκεντρική» και απρόσμενη και αν ήταν, της έδωσε ελπίδα και λίγη ζωή ακόμα. Το εκλογικό στοίχημα στην Ελλάδα, νομίζω, ότι θα είναι το σημείο που όλοι στην Ευρώπη θα στρέψουν τα μάτια τους στη συνέχεια – μήπως και έτσι ίσως γλιτώσει και η Ιταλία (ο μεγάλος ασθενής σήμερα) ή και η Ισπανία.
Reverse-Pasokification, λοιπόν. Η μητέρα των μαχών σύντομα έρχεται για τη σοσιαλδημοκρατία, σε επιμέρους εκλογικές αναμετρήσεις ανά την Ευρώπη. Το διακύβευμα δεν είναι τίποτα λιγότερο από την κυριαρχία στο μισό πολιτικό τόξο, την ιδεολογική ηγεμονία σε αυτό και, τελικά, την άσκηση της εξουσίας στη μισή Ευρώπη.
Ως κεντροδεξιοί δεν μπορεί να είμαστε αδιάφοροι στο φαινόμενο, παρά το γεγονός ότι δεν επηρεάζει άμεσα τη δουλειά μας. Άλλωστε, οποιαδήποτε νίκη των άκρων επί του κέντρου είναι τελικά και ήττα δική μας, αφού, αν μη τι άλλο, ενισχύει έμμεσα και τα δικά μας άκρα. Οι εξελίξεις στη Γαλλία, παρά τη νίκη Μακρόν και την ήττα Λεπέν, μόνο πρόσκαιρη ανάπαυλα και ικανοποίηση μπορεί να προσφέρουν.