Δημοσιεύθηκε στο dEASY, 26.03.2019
Πριν λίγες μέρες διάβασα εδώ στο deasy το άρθρο του Νίκου (Μουμούρη), που απαντούσε στο παράπονο του Τι Μποουν Μπέρνετ ότι «απέτυχε το ίντερνετ». Ομολογώ ότι δεν γνώριζα γι αυτή την ομιλία, από ό,τι βλέπω έγινε σε SXSW στο Τέξας, που προσωπικά είχα κατατάξει μόνο ως θερμοκοιτίδα για startups και όχι ως forum για την διατύπωση τόσο βαρύγδουπων απόψεων, επομένως δεν το παρακολουθούσα. Όμως ο Νίκος το έκανε, και μπράβο του που έφερε το θέμα υπόψη μας.
Απέτυχε, λοιπόν, το ίντερνετ;
Για να πει κανείς ότι απέτυχε, αυτό σημαίνει ότι είχε κάποιον σκοπό. Αυτόν τον σκοπό δεν πέτυχε, επομένως το κατηγορούμε τώρα ότι «απέτυχε».
Ποιος ο σκοπός του ίντερνετ;
Κατά τον ομιλητή, αυτός ο σκοπός είναι «να συνδέσει και να ενώσει την ανθρωπότητα», να αποτελέσει ένα «σύστημα επικοινωνίας αποκεντρωμένο και συνεργατικό».
Αλήθεια τώρα, αυτός είναι ο σκοπός του ίντερνετ; Από που προκύπτει ακριβώς αυτό, από τις στρατιωτικές (ARPANET) καταβολές του; Από τα άπειρα χρήματα που κατασπαταλήθηκαν από κυβερνήσεις και επενδυτές μέχρι να πάρει την σημερινή μορφή του; Που δούλευαν, και δουλεύουν, όλοι αυτοί οι τύποι που έχουν πάρει για τον εαυτό τους τον ρόλο του «δημιουργού του ίντερνετ»; Σε «αποκεντρωμένους και συνεργατικές συλλογικότητες»; Ή στο CERN και στο MIT και σε παγκόσμιες εταιρείες-κολοσσούς;
Δεν με απασχολεί όμως τελικά το παράπονο του Τι Μπόουν. Καθένας έχει δικαίωμα να φαντάζεται, και να λέει, ό,τι θέλει.
Αυτό που με απασχολεί είναι ο τρόπος σκέψης πίσω από το παράπονο του Τι Μπόουν. Ότι δηλαδή όλα έχουν έναν σκοπό. Ότι όλα γύρω μας έχουν δημιουργηθεί για έναν σκοπό, τον οποίο οφείλουν να εξυπηρετήσουν και βάσει του οποίου θα κριθούν.
Αυτή είναι μια βαθιά θρησκευτική (και αριστερή, αφού και η αριστερά είναι θρησκεία φιλοσοφική) αντίληψη. Και φοβάμαι ότι υπάρχει μόνο στο μυαλό των οπαδών της.
Για την θρησκευτικότητα της αντίληψης του «υπεράνω σκοπού» δεν χρειάζεται να πω πολλά, ο ίδιος ο ομιλητής παραπέμπει στον, ιησουίτη, φιλόσοφο Pierre Teilhard de Chardin, στον οποίο αναφέρονται, μέσα από ένα παράξενο γύρισμα της τύχης, και διάφοροι new age σύγχρονοι διανοούμενοι. Ούτε είναι τυχαίο ότι εναντίον του είναι όλοι οι υποστηρικτές της θεωρίας της εξέλιξης (στην ουσία, του τυχαίου).
Το ίδιο άλλωστε ισχύει και για την αριστερή (εξίσου θρησκευτική) ανάγνωση της κοινωνίας ως τον διαρκή μα χαμένο (εξαιτίας του κεφαλαίου, της άρχουσας τάξης, των ελίτ, του σύμπαντος, των αρειανών κα.) αγώνα του ανθρώπου να δημιουργήσει συλλογικότητες όπου καθένας ισότιμα θα έχει αποκλειστικό σκοπό να βοηθά τον συνάνθρωπο.
Ποιο το πρόβλημά μου με αυτόν τον τρόπο σκέψης; Πρώτο, ότι επειδή ακριβώς είναι στη φαντασία των οπαδών του (τίποτα, ποτέ ούτε στην φύση ούτε στην ιστορία του ανθρώπου τον επιβεβαίωσε έστω και στο ελάχιστο) δημιουργεί ανέφικτες προσδοκίες στους ανθρώπους.
Δεύτερο, ότι είναι κατεξοχήν ελιτίστικη θεωρία που οδηγεί στον ολοκληρωτισμό. Τον «υπεράνω σκοπό» μπορούν ο Τι Μπόουν και οι φίλοι του να τον διακρίνουν ξεκάθαρα, όχι όμως όλοι εμείς που ενδεχομένως δεν συμφωνούμε μαζί τους. Εμείς επομένως πρέπει να εξαφανιστούμε, και η θεωρία τους να γίνει καθολική για όλη την κοινωνία, επειδή εμείς οι αντιφρονούντες τους χαλάμε τα σχέδια. Αυτή η θεωρία βρίσκεται πίσω από κάθε κομμουνιστικό και φασιστικό καθεστώς του τελευταίου αιώνα.
Η αλήθεια (πικρή, επειδή δεν δίνει εύκολη κι ανέξοδη ελπίδα) είναι ότι τίποτα δεν έχει «σκοπό». Όλα δημιουργούνται τυχαία, επειδή οι επιστήμονες μπόρεσαν να τα δημιουργήσουν τότε και όπως το έκαναν. Μπόρεσαν να φτιάξουν το ίντερνετ, τα smartphones, τα αεροπλάνα και τα τρένα, και το έκαναν. Κανείς δεν σκέφτηκε τη χρήση τους και το do no evil στα χείλη των «πρωτοπόρων εταιρειών του ίντερνετ» ακούγεται πια ένα κακόγουστο αστείο.
Ακριβώς επομένως επειδή τίποτα δεν φτιάχνεται με κάποιο σκοπό (όπως το μαχαίρι, που λέει κι ο Νίκος), είναι στο χέρι μας πως θα το χρησιμοποιήσουμε. Αυτό γίνεται με νόμους και με την ηθική, που διαμορφώνονται από ανθρώπους ελεύθερους και ικανούς να κρίνουν. Προς τα κει πρέπει να προσπαθούμε, χωρίς φιλοσοφικές, και άλλες, παρωπίδες.