Δημοσιεύθηκε στο emea.gr, 30.10.2018
Μερικές φορές η ζωή φέρνει ανατροπές σε ό,τι θεωρούσες βέβαιο. Αυτό σκεφτόμουν καθώς έβλεπα αυτό το video του World Economic Forum (αν δεν παίζει το video, ορίστε και το σχετικό κείμενο).
Όχι βαθμοί, επομένως. Όχι διαγωνίσματα. Όχι ανταγωνισμοί στις σχολικές αίθουσες. Όχι πίεση, παρά μόνο ενθάρρυνση για συμμετοχή, για διαρκή προσπάθεια και αυτοβελτίωση. Πάνω δηλαδή που νόμιζα ότι οι υπουργοί παιδείας της κυβέρνησης, με την ανελέητη καταδίωξη της αριστείας, ήταν από τα μεγαλύτερα προβλήματα της Ελλάδας σήμερα, το παράδειγμα της Σιγκαπούρης με αναγκάζει να το ξανασκεφτώ. Μήπως τελικά, εγώ είχα λάθος και εκείνοι δίκιο;
Αν κανείς (καταφέρει να) ξεπεράσει ατυχείς δηλώσεις τύπου «η ρετσινιά της αριστείας», θα φτάσει (ίσως) στην ουσία των κυβερνητικών θέσεων: Οι κληρώσεις για σημαιοφόρο, η μείωση ή και εξάλειψη των εξετάσεων, η αναβίωση των αιωνίων φοιτητών, όλα καταδεικνύουν μια πολιτική δημιουργίας ενός μη ανταγωνιστικού περιβάλλοντος στην εκπαίδευση στην Ελλάδα σήμερα. Η, αριστερή, αρχή της ήσσονος προσπάθειας, θα έλεγαν πολλοί. Όμως, το παράδειγμα της Σιγκαπούρης όπως προβάλλεται από το (μάλλον ελάχιστα αριστερό) World Economic Forum μας αναγκάζει να το ξανασκεφτούμε. Ίσως τελικά τα παιδιά μαθαίνουν καλυτέρα σε συνθήκες συνεργασίας και ήπιου ανταγωνισμού. Έτσι ίσως κατανοήσουν ότι η προσπάθεια πρέπει να είναι διαρκής, και ότι τα αποτελέσματα στις Πανελλαδικές δεν είναι αυτοσκοπός.
Έχοντας πει τα παραπάνω, υπάρχει μια λεπτή αλλά θεμελιώδης διαφορά μεταξύ των υπουργείων παιδείας Ελλάδας και Σιγκαπούρης: Η κυβέρνηση της Σιγκαπούρης έφτασε στο μη ανταγωνιστικό/συνεργατικό εκπαιδευτικό μοντέλο έχοντας εξαντλήσει, έχοντας «τερματίσει» το ανταγωνιστικό. Είδε τα αδιέξοδα και τους περιορισμούς και κοιτάει πως να τα αντιμετωπίσει καλύτερα. Η δική μας κυβέρνηση το υποστηρίζει από την αρχή, ιδεολογικά και όχι επειδή έχει δοκιμάσει τις εναλλακτικές.
Η διαδρομή καθενός έχει μεγαλύτερη σημασία από τον τελικό σταθμό. Κάνει μεγάλη διαφορά αν την Ιθάκη την θεωρήσει το καλύτερο μέρος του κόσμου ο Οδυσσέας ή κάποιος που ποτέ δεν έφυγε από αυτήν. Με άλλα λόγια, αν κάποιος φτάσει σε ένα συμπέρασμα ή υιοθετήσει μια συμπεριφορά επειδή εξάντλησε τις εναλλακτικές και τις έχει αφομοιώσει, η εφαρμογή του θα διαφέρει εντελώς από κάποιον άλλον που ευθύς εξαρχής βρισκόταν εκεί, που ποτέ δεν χρειάστηκε να προσπαθήσει, να βελτιωθεί, να αλλάξει. Ακόμα πιο απλά, αλλιώς «δεν φοράει γραβάτα» τώρα που δεν απαιτούνται τόσο όποιος για δεκαετίες την θεωρούσε αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς του, και αλλιώς «δεν φοράει γραβάτα» όποιος έτσι ή αλλιώς είχε στην ντουλάπα του μια μόνο γραβάτα για γάμους και κηδείες.
Κάπως έτσι και με το εκπαιδευτικό παράδειγμα της Σιγκαπούρης. Αν με ρωτούσε κανείς, χωρίς να είμαι ειδικός θα έλεγα ότι καλύτερα είναι το περιβάλλον της τάξης να μην είναι ανταγωνιστικό, όπως για παράδειγμα σε μια ιδιωτική επιχείρηση. Τα παιδιά έχουν χρόνο, η ζωή θα τα αναγκάσει να προσαρμοστούν. Η παγκοσμιοποίηση επιτρέπει σε κάθε ταλέντο να ανθίσει, και αξίζει τον κόπο κάθε παιδί να πάρει όσο χρόνο χρειάζεται για να ανακαλύψει το δικό του. Και, ναι, τελικά μου αρέσει η ιδέα της κλήρωσης για τη σημαία. Από κει και πέρα όμως, αυτή η χαλαρότητα δεν μπορεί παρά να είναι χτισμένη πάνω σε ένα σύστημα με κανόνες και στόχους για την Ελλάδα που θέλουμε. Αυτή νομίζω άλλωστε είναι η ουσία της εκπαίδευσης: Να καταλάβουν τα παιδιά ότι οι κοινωνίες έχουν κανόνες, κι αφού τους καταλάβουν ν’ αρχίσουν να τους σέβονται.