Δημοσιεύθηκε στο 2045.gr, 22.01.2024
Η Τεχνητή Νοημοσύνη θα πρέπει να ξεφύγει από μια προδιαγεγραμμένη συμπεριφορά, και να προσπαθήσει να συμβαδίσει με το απρόβλεπτο της ανθρώπινης φύσης.
Το αυτοκίνητό μου έχει σύστημα start-stop, αυτό δηλαδή που στο φανάρι σβήνει από μόνο του την μηχανή και την ξανανάβει μόλις ξεκινήσει, ώστε να πετύχουμε οικονομία και προστασία του περιβάλλοντος. Υπό κανονικές συνθήκες η μηχανή ανάβει και σβήνει αναλόγως αν ο οδηγός πατάει το γκάζι, όμως, και εδώ είναι ο λόγος που σας απασχολώ με το θέμα αυτό τόση ώρα, ο κατασκευαστής προσπάθησε να κάνει το σύστημα πιο «έξυπνο»: Το αυτοκίνητο, χρησιμοποιώντας τους αισθητήρες για το παρκάρισμα που ούτως ή άλλως έχει μπροστά, ανάβει από μόνο του την σβησμένη μηχανή και όταν αντιληφθεί ότι το μπροστινό όχημα αρχίζει να κινείται.
Καλό; Θεωρητικά ναι, πρακτικά όμως στην Ελλάδα όχι και τόσο. Αυτό, επειδή ο κατασκευαστής δεν συνυπολόγισε την ελληνική συνήθεια των μικρών «γκαζιών» ενώ τα αυτοκίνητα είναι σταματημένα στα φανάρια. Το φαινόμενο είναι συνηθισμένο: σε κάθε φανάρι υπάρχει κάποιος που σταματά αφήνοντας μεγαλύτερη από το κανονικό απόσταση από τον μπροστινό του και, καθώς περιμένει να αλλάξει το φανάρι, τσουλάει σιγά-σιγά. Όμως το αυτοκίνητό μου το ανιχνεύει αυτό σαν κίνηση και ξεκινά, ενώ ο μπροστινός ξανασταματά στους δέκα πόντους – και αυτό γίνεται ξανά και ξανά μέχρι επιτέλους να αλλάξει το φανάρι και να φύγουμε.
Όμως, δεν είναι σωστό μόνο να κατηγορώ τους συνανθρώπους μου ότι κάνουν πράγματα παράλογα. Το ίδιο κάνω και εγώ – σε διαφορετικές περιπτώσεις, βέβαια. Για παράδειγμα, τόσο το Spotify όσο και το Apple Music έχουν λίστες τραγουδιών για τρέξιμο. Αυτές ακολουθούν την, αναμενόμενη και σωστή, λογική ότι όποιος κάνει προπόνηση πρώτα κάνει ζέσταμα για κανένα τέταρτο, επομένως η μουσική είναι «χαμηλά», και μετά ξεκινά σταδιακά, επομένως η μουσική ανεβαίνει «σιγά-σιγά». Έλα όμως που εγώ σχεδόν πάντα βιάζομαι, επομένως ξεκινάω με ελάχιστο ζέσταμα, ανεβαίνω αμέσως όσο πιο γρήγορα μπορώ και συνεχίζω όσο αντέχω μέχρι περίπου να σκάσω, χωρίς να αφιερώνω ιδιαίτερο χρόνο και για αποθεραπεία. Έτσι όμως η λίστα μουσικής αχρηστεύεται, εγώ εκνευρίζομαι, και ο αλγόριθμος δεν μαθαίνει τίποτα (καλό) από μένα, όπως κανονικά θα έπρεπε ώστε να βοηθηθούν και άλλοι.
Με όλα αυτά θέλω να πω ότι καλή η Τεχνητή Νοημοσύνη, όμως η ζωή εκεί έξω έχει άπειρες παραλλαγές – τόσες, όσες και οι άνθρωποι. Καθένας μας έχει τις ιδιαιτερότητές του, τις σκέψεις και τις προτεραιότητές του, τις ικανότητές του, ή, έστω, τη στιγμή της ημέρας του. Η Τεχνητή Νοημοσύνη σήμερα, εμφανώς, δεν μπορεί να ακολουθήσει.
Γιατί συμβαίνει αυτό; Υποθέτω, επειδή το μοντέλο ανάπτυξής της είναι λογικο-κεντρικό, βασισμένο στη λογική. Το ερώτημα δηλαδή που απαντά κάθε φορά είναι, τι θα έκανε σε κάθε μια περίπτωση ένας μέσος, λογικός άνθρωπος. Και στο ερώτημα αυτό απαντούν μέσοι, λογικοί άνθρωποι, οι οποίοι έχουν σχεδιάσει τις εφαρμογές Τεχνητής Νοημοσύνης σήμερα. Έτσι, πράγματι ο μέσος λογικός άνθρωπος σταματά το αυτοκίνητό του μια μόνο φορά στο φανάρι και ξεκινά μόνο όταν αυτό γίνει πράσινο. Ή, κάνει ζέσταμα και αποθεραπεία, κάθε που κάνει τρεξιματική προπόνηση. Να όμως που η ζωή αποδεικνύεται διαφορετική.
Ο μέσος, λογικός άνθρωπος είναι μια πολύ χρήσιμη έννοια πχ. στη νομική ή τη φιλοσοφία. Πολύ συχνά ο νόμος ζητά από τον δικαστή να κρίνει βάσει του τι θα έκανε ένας μέσος, λογικός άνθρωπος σε μια συγκεκριμένη περίπτωση. Και η ηθική, στη (δυτική, τουλάχιστον) φιλοσοφία, στηρίζεται στο ότι ενεργεί (μόνος ή σε κοινωνία) ένας μέσος, λογικός άνθρωπος. Όμως όλες αυτές είναι θεωρητικές κατασκευές με σκοπό να λύσουν προβλήματα που δεν μπορούν να λυθούν ικανοποιητικά με άλλον τρόπο.
Αυτό δηλαδή που θέλω να πω είναι ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη, που διεκδικεί ρόλο στην καθημερινότητά μας, δεν μπορεί να στηριχτεί σε αυτή τη, θεωρητική, κατασκευή του μέσου λογικού ανθρώπου. Οι στιγμές που καθένας μας λειτουργεί με απόλυτα λογικό τρόπο μέσα στην ημέρα του είναι πολλές, όμως εξίσου πολλές είναι και οι άλλες, οι στιγμές δηλαδή που (τουλάχιστον στα μάτια ενός εξωτερικού παρατηρητή) αυτό που κάνει δεν βγάζει νόημα. Πιθανότατα αυτό είναι ένα βασικό χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης μας, ίσως είναι αυτό που μας κάνει ανθρώπους, ότι δηλαδή κάνουμε λάθη. Η Τεχνητή Νοημοσύνη, αν θέλει πράγματι να βοηθήσει ουσιαστικά, θα πρέπει να ξεφύγει από μια προδιαγεγραμμένη (και εύκολα διαγνώσιμη και ανιχνεύσιμη) συμπεριφορά, και να προσπαθήσει να συμβαδίσει με το απρόβλεπτο, και συχνά παράλογο, της ανθρώπινης φύσης. Αλλιώς, θα παραμείνει ένα ακόμα χρήσιμο εργαλείο: θα μου θυμίζει να βάλω το καλοριφέρ λίγο πριν φτάσω στο σπίτι μου αν η μέρα είναι κρύα, αδυνατώντας να καταλάβει ότι είμαι τύπος που του αρέσει να νιώθει το σπίτι του να ζεσταίνεται σιγά-σιγά τον χειμώνα.