Δημοσιεύθηκε στο EpiDexia.blog, 9.02.2022

Πιστεύω ότι δεν υπάρχει κάτι καλύτερο για το ξεκίνημα μιας χρονιάς από την πρόταση για ένα βιβλίο: «Η Ιδέα της Ευρώπης» του Τζώρτζ Στάινερ των εκδόσεων Δώμα είναι νομίζω βιβλίο κατάλληλο για μια τέτοια σύσταση, επειδή λύνει περισσότερα από ένα προβλήματα της μετα-χριστουγεννιάτικης αναγνωστικής περιόδου: Είναι σύντομο, επομένως δεν επιβαρύνει όσους από εμάς χρησιμοποίησαν τις μέρες της γιορτινής σχόλης για να καλύψουν δυσθεώρητους αναγνωστικούς στόχους μιας ολόκληρης χρονιάς που πέρασε. Διαβάζεται εύκολα, επομένως δεν χρειάζεται τις ιδανικές συνθήκες γραφείου ή πολυθρόνας – ένα καφέ αρκεί. Ταυτόχρονα όμως κάθε σελίδα του είναι σημαντική και δίνει αφορμή για σκέψεις και περαιτέρω έρευνα σε όποιον θέλει να ασχοληθεί, επομένως δεν μας τρώει πολύτιμο χρόνο. Τέλος, τα «εκδοτικά» του είναι εξαιρετικά, τόσο όσον αφορά την μετάφραση (από τα αγγλικά, όμως και η απόδοση των γερμανικών και γαλλικών όρων είναι μια χαρά), όσο και σε σχέση με το εξώφυλλο, το χαρτί, την γραμματοσειρά και το στήσιμο της σελίδας, που κάνουν ευχάριστη την ανάγνωση (κάτι που δεν συνέβη, για παράδειγμα, στον δικό μου εορταστικό αναγνωστικό στόχο, του Art of the 20th Century της Taschen, βλ. παρακάτω).

Το βιβλίο είναι ουσιαστικά μια διάλεξη του 2004 για, όπως ακριβώς υπόσχεται ο τίτλος του (πράγμα όχι πάντα αυτονόητο), την ιδέα της Ευρώπης. Για εμένα είναι η ιδανική διάλεξη: Λιτή, κοφτή, με γρήγορες εναλλαγές και σαφή προορισμό. Ο ομιλητής δεν πλατειάζει, δεν εξυπνακίζει, είναι γνώστης του αντικειμένου του, αλλά και των εγγενών περιορισμών τόσο του θέματος που επέλεξε αλλά και του ιδίου (ούτε αυτό πράγμα αυτονόητο, δείτε για παράδειγμα έναν ιστορικό που το παίζει νομικός, θεωρητικός του management και γω δεν ξέρω τι άλλο).

Ο συγγραφέας, που φυσικά δεν χρειάζεται συστάσεις, εμφανώς αγαπά την ιδέα της Ευρώπης, έχει σκεφτεί γι αυτήν και προσπαθεί να την βελτιώσει. Η διάλεξη δεν είναι επιστημονική, το βιβλίο πιο πολύ διαβάζεται ως δοκίμιο, οι ιδέες του είναι πράγματα που καθένας μας έχει ή μπορεί να σκεφτεί. Όμως, ο συγγραφέας τις συγκεντρώνει , τις αναδεικνύει και τους δίνει κατεύθυνση, και γι αυτό η προσφορά του είναι ανεκτίμητη.

Το βιβλίο είναι σύντομο και απλό, επομένως εκτεταμένη παρουσίαση δεν νοείται. Ας μου επιτρέψετε, παρακαλώ, μια μόνο άσκηση αντιγραφής-επικόλλησης (copy-paste), που δίνει την ουσία του (και που γίνεται και για λόγους σκοπιμότητας, επειδή με ενδιαφέρει μια τόσο καλή ανάλυση να είναι ευρετηριασμένη ηλεκτρονικά από τις μηχανές αναζήτησης):

«Πέντε αξιώματα για να ορίσουμε την Ευρώπη: το καφενείο, το τοπίο σε προσπελάσιμη, ανθρώπινη κλίμακα, οι δρόμοι και οι πλατείες που φέρουν ονόματα πολιτικών, επιστημόνων, καλλιτεχνών, συγγραφέων του παρελθόντος, η διττή μας καταγωγή από την Αθήνα και την Ιερουσαλήμ, και, τέλος, εκείνη η αγωνία μας για ένα τελικό κεφάλαιο».

Προσωπική Σημείωση 1: Μερικές φορές, όταν διαβάζεις εντελώς διαφορετικά πράγματα μεταξύ τους, η ζωή σου κάνει μερικά δώρα. Ο αναγνωστικός στόχος μου των εορτών ήταν να διαβάσω το Art of the 20th Century της Taschen (μου βγήκαν τα μάτια με τα «εκδοτικά» του, γι αυτό εκτίμησα δεόντως την προσπάθεια του Έλληνα εκδότη παραπάνω). Καθώς λοιπόν ένα από τα σημεία που επισημαίνει ο Στάινερ ότι ξεχωρίζει την Ευρώπη από τις ΗΠΑ είναι η μνήμη (στην Ευρώπη δίνουμε ιστορικά ονόματα σε δρόμους και πλατείες ενώ οι Αμερικανοί δεν θέλουν να θυμούνται), φανταστείτε την έκπληξή μου όταν έπεσα πάνω στον Andy Warhol και στο «μανιφέστο» του, «I have no memoryEvery day is a new day because I can’t remember the day before. Every minute is like the first minute in my life» (σελ. 323 του πρώτου τόμου).

Προσωπική Σημείωση 2: Ταυτόχρονα, κάθε χρόνο στις γιορτές χαίρομαι να διαβάζω το Christmas Issue του Economist, ο οποίος όμως πλέον έχει μετακομίσει προς φιλελεφτ / libeleft μεριά. Ένα από τα άρθρα του είναι για την Αφρική, για τον πολιτισμό της κατά τον Μεσαίωνα, και για τους κακούς Ευρωπαίους που όχι μόνο την εκμεταλλεύτηκαν αλλά αρνούνται κιόλας να της αναγνωρίσουν την πραγματική της αξία κλπ κλπ, όλα βγαλμένα από woke επιστήμη. Στεναχωρήθηκα, όμως λίγες μέρες αργότερα ο Στάινερ μου πρόσφερε την καλύτερη απάντηση – μέσω Ηροδότου: «Ο Ηρόδοτος έθεσε το εξής ερώτημα: «Κάθε χρόνο στέλνουμε τα πλοία μας με κίνδυνο ζωής και με πολύ μεγάλο κόστος στην Αφρική για να ρωτήσουν: Ποιοι είστε; Ποιοι είναι οι νόμοι σας; Ποια είναι η γλώσσα σας; Αλλά αυτοί ποτέ δεν έστειλαν ούτε ένα πλοίο για να ρωτήσουν εμάς». Καμία πολιτική ορθότητα και κανένας φιλελευθερισμός του συρμού δεν μπορεί να ακυρώσει τούτο το ερώτημα».