Δημοσιεύθηκε στο dEasy, 8.12.2009
Τις προάλλες καθώς σέρφαρα ανέμελος έπεσε το μάτι μου πάνω στο BibTeX , ένα πρόγραμμα οργάνωσης βιβλιογραφίας για επιστημονικά/ερευνητικά κείμενα. Το πρόβλημα είναι γνωστό: δουλεύεις ένα επιστημονικό κείμενο, έχεις βρει τις πηγές σου, αλλά οι βιβλιογραφικές παραπομπές μπαίνουν με το χέρι (υποσημειώσεις/references στο Word) και ο έλεγχός τους και η οργάνωσή τους (επαναλήψεις, εσωτερικές παραπομπές) γίνεται εξίσου χειρωνακτικά. Στην ουσία, μόλις έχεις τελειώσει το κείμενο χρειάζεται από πολλές έως πάρα πολλές ώρες για να ελέγξεις τη βιβλιογραφία σου. Αν γράφεις βιβλίο η εργασία αυτή είναι εφιάλτης.
Δεν ήξερα καν ότι υπήρχε λογισμικό ειδικό που βοηθά σε αυτή τη δουλειά, νόμιζα ότι τα tables και τα indexes του Word ήταν ό,τι καλύτερο μπορεί να γίνει στο θέμα αυτό. Τυχαία έπεσα πάνω στο BibTeX και ζήλεψα αφενός τους των φυσικών επιστημών, αφού σε αυτούς κυρίως απευθύνεται, αλλά και τους χρήστες του επεξεργαστή κειμένου LaTeX , αφού μόνο εκεί δουλεύει.
Όμως, είπα να το ψάξω λίγο παραπάνω μήπως υπάρχει κάτι και για εμάς τους υπόλοιπους και με κατάλληλο search βρήκα το Endnote της Thomson Reuters. Απ’ όσο φαίνεται αυτό είναι το στάνταρντ στη διεθνή αγορά. Χάζεψα λίγο το προϊόν, εντυπωσιάστηκα από τις δυνατότητες. Ό,τι μπορεί να φανταστεί ο πιο διεστραμμένος συγγραφέας ή να ζητήσει ο πιο απαιτητικός εκδότης φαίνεται ότι μπορεί να γίνει με αυτό το πρόγραμμα. Αν δηλαδή μπει στον κόπο κανείς να περάσει σε αυτό τη βιβλιογραφία του, τα υπόλοιπα είναι παιχνίδι.
Ναι, αλλά κοστίζει. Σίγουρα όχι πολλά για την ανεκτίμητη υπηρεσία που προσφέρει, αλλά τέλοσπάντων έχει κάποιο κόστος. Καθώς είχα ψηθεί ότι χρειάζομαι ένα τέτοιο εργαλείο, έψαξα αν υπάρχει κάτι που να προσφέρει την ίδια λειτουργικότητα και να παρέχεται δωρεάν. Και βρήκα – το όνομα αυτού, zotero (zotero.org).
Το zotero είναι ακριβώς ένα εργαλείο διαχείρισης της βιβλιογραφίας που όμως ανέπτυξε η ακαδημαϊκή κοινότητα και που παρέχεται δωρεάν. Είναι λογισμικό ανοιχτού κώδικα (συνεργάζεεται επομένως μόνο με Firefox), έχει ενθουσιώδη υποστήριξη (τα on-line εκπαιδευτικά video είναι πάρα πολύ καλά), γίνονται προσπάθειες τοπικοποίησής του (η Ελλάδα είναι στη λίστα των αμέσως επόμενως κρατών) και με έχει αφήσει εν γένει εντυπωσιασμένο. Zotero, επομένως, Το σύστησα ήδη σε φίλους μου, το συστήνω σε όποιον ασχολείται με έρευνα, βιβλιογραφίες κοκ. (ακόμα και σε φοιτητές που εργάζονται σε, αξιόλογου όγκου, εργασίες, διπλωματικές, projects ή ό,τι άλλο).
Φυσικά δεν έγραψα όλα τα παραπάνω μόνο για να διαφημίσω το zotero. Από την όλη εμπειρία ήθελα να μοιραστώ μαζί σας ορισμένες σκέψεις:
Πρώτο, σχεδόν σε κάθε τομέα σήμερα παρέχεται δωρεάν (ελέω λογισμικού ανοιχτού κώδικα) λογισμικό. Από επεξεργασία κειμένου μέχρι ειδικά προγράμματα όπως το zotero, σχεδόν πάντα ο σύγχρονος χρήστης μπορεί να βρει λογισμικό που παρέχεται δωρεάν και είναι αν όχι εξίσου καλό πάντως εφάμιλλο με το εμπορικό.
Δεύτερο, υπάρχει λογισμικό που κάνει κάθε τι. Αυτό είναι τουλάχιστον για μένα, εντελώς απρόσμενο. Ποτέ δεν είχα σκεφτεί ότι κάποιος θα έβγαζε παρόμοιο προϊόν οργάνωσης βιβλιογραφίας – θα έλεγα ότι η αγορά είναι μικρή. Τις τελευταίες μέρες όμως που ασχολήθηκα με τον τομέα ανακάλυψα, για παράδειγμα, λογισμικό (υπηρεσία) που αποθηκεύει τα links σε επιστημονικά κείμενα, έτσι ώστε αν ο server τους πέσει μετά από λίγα χρόνια, όπως συχνά συμβαίνει, οι αναγνώστες να μην χάνουν την παραπομπή αλλά να μπορούν ν’ ανατρέξουν σε αυτό. ‘Η, μια άλλη εφαρμογή που κάνει τα άρθρα των New York Times να εμφανίζονται αυτομάτως σε μια σελίδα (είναι σπαστά, και πρέπει να πατάς next, κάτι που δυσκολεύει μεταξύ άλλων την αποθήκευσή τους). Αν δεν το έβλεπα με τα μάτια μου ποτέ δεν θα πίστευα ότι κάποιος έγραψε ειδικό λογισμικό γι αυτές τις ανάγκες. Προφανώς αυτό είναι εφαρμογή του φαινομένου της Μακριάς Ουράς (Long Tail) στην πράξη, όμως το συμπέρασμα νομίζω είναι πως οτιδήποτε και να σκεφτείς κάποιος άλλος κάπου στον κόσμο το έχει ήδη κάνει.
Τρίτο, από ενημέρωση/πληροφόρηση πάσχουμε. Υπάρχει για παράδειγμα όλη αυτή η ιστορία για το λογισμικό οργάνωσης βιβλιογραφίας (το BibTeX βγαίνει από το 1985, το Endonote είναι στη 13(!) έκδοσή του), είμαστε τόσοι άνθρωποι που γράφουμε στην Ελλάδα, σε όλους τους τομείς, και εγώ τουλάχιστον ούτε έναν δεν βρήκα για να μου το σφυρίξει. Πολύ περισσότερο, άλλες εφαρμογές, όπως αυτή παραπάνω με τις παραπομπές σε links. Από αυτή την άποψη η ενημέρωση στην Ελλάδα ανεβαίνει τον δικό της Γολγοθά.
Αυτά τα λίγα, επομένως, με αφορμή το zotero. Εύχομαι με το σημείωμά μου αυτό να βοηθήσω και άλλους που παλεύουν με τους ατελείωτους καταλόγους βιβλιογραφίας τους. Εύχομαι επίσης να υπάρξει στο μέλλον καλύτερη ενημέρωση για τις τεχνολογικές εξελίξεις (από sites σαν το deasy.gr, για παράδειγμα…). Κυρίως όμως εύχομαι καλή τύχη σε όποιον Έλληνα επιχειρηματία/προγραμματιστή οραματιστεί το επόμενο killer app, και αποφασίσει να το λανσάρει στη διεθνή αγορά.