Δημοσιεύθηκε στο dEasy, 16.11.2021
Επειδή η κίνηση στους δρόμους έχει αυξηθεί περνάω όλο και περισσότερη ώρα στο αυτοκίνητο και έτσι είχα τη δυνατότητα να ακούσω πολύ περισσότερο ραδιόφωνο από ό,τι συνήθως. Διέκρινα επομένως μόλις τώρα ένα φαινόμενο που δεν είχα αντιληφθεί: Την «τουιτεροποίηση» του ραδιοφώνου, μέσω της, σχεδόν υποχρεωτικής, ανάγνωσης στον αέρα από τους ραδιοφωνικούς παραγωγούς όλων των μηνυμάτων των ακροατών τους.
Το φαινόμενο διαπιστώνεται εύκολα: Σε κάθε ραδιοφωνική εκπομπή (ομολογουμένως, ειδησεογραφικού περιεχομένου) οι παραγωγοί είναι αναγκασμένοι να διαβάζουν τα SMS ή όποιο άλλο μήνυμα τους στέλνουν οι ακροατές τους στον αέρα. Γιατί λέω «αναγκασμένοι», χωρίς να ξέρω; Υποθέτω ότι είναι αναγκασμένοι, αφενός επειδή το κάνουν όλοι ανεξαιρέτως (αποκλείεται όλοι να το βρίσκουν τόσο καλή ιδέα) και αφετέρου επειδή, αν καμιά φορά δεν συμβεί, ζητούν συγνώμη, εξίσου στον αέρα, που «δεν πρόλαβαν να διαβάσουν όλα τα μηνύματα».
Αυτή η πρακτική ίσως να φαίνεται μια καλή ιδέα σε κάποιους. Υποθέτω ότι θεωρούν πως εξασφαλίζουν έτσι αφοσιωμένους ακροατές. Γνέφουν επιδοκιμαστικά προς το κοινό τους, αφού η ανάγνωση των μηνυμάτων στον αέρα είναι μια μορφή επιβράβευσης. Τέλος, ίσως θεωρούν ότι έτσι λύνουν το φαινομενικά άλυτο πρόβλημα του ραδιοφώνου (και της τηλεόρασης) στην social media εποχή που ζούμε: Το ραδιόφωνο είναι μονόδρομη επικοινωνία ενώ τα social media και οι καιροί απαιτούν διάδραση – τι καλύτερο επομένως από το να διαβάζουμε τα μηνύματα στον αέρα; Δεν είναι σαν να επικοινωνούμε πχ. όπως στο twitter;
Σωστά; Κατά τη γνώμη μου, όχι. Κάνουν λάθος. Διαβάζοντας μηνύματα στον αέρα οι ραδιοφωνικοί παραγωγοί δεν σέβονται ούτε τους εαυτούς τους, ούτε εμάς τους (υπόλοιπους) ακροατές τους, ούτε το μέσο.
Το ραδιόφωνο δεν είναι twitter. Ραδιόφωνο ακούει κανείς επειδή θέλει να ακούσει την άποψη του ραδιοφωνικού παραγωγού. Γνωρίζει, και αποδέχεται, ότι η επικοινωνία είναι μονόδρομη, ότι θα ακούει και δεν θα μιλάει. Αν δεν του αρέσει η εκπομπή μπορεί να αλλάξει σταθμό ή και να το κλείσει εντελώς. Δεν ανοίγει το ραδιόφωνο για να πιάσει ψιλή κουβέντα με τον παραγωγό. Ούτε για να απαντήσει live στον αέρα σε ό,τι ακούει. Ούτε για να σχολιάσει ή να αστειευτεί σε εθνικό δίκτυο με ό,τι του συνέβη σήμερα.
Όμως, πολύ περισσότερο, δεν θέλουμε εμείς οι υπόλοιποι (ή, έστω, κάποιοι από εμάς) να ακούμε μέσω ραδιοφώνου την άποψη ή το σχόλιο ή το αστειάκι των υπολοίπων. Δεν το ανοίγουμε γι αυτόν τον σκοπό, δεν ακούμε μια ραδιοφωνική εκπομπή για να μάθουμε τα νεότερα του stelnokalampouriaseolitinellada ή εκείνου που το κινητό του λήγει σε 944. Στο κάτω-κάτω έχουμε και εμείς την δική μας άποψη, τα δικά μας νέα και το δικό μας αστειάκι. Πιο σημαντικά είναι του διπλανού; Γιατί εκείνου να ακουστούν σε εθνικό δίκτυο και όχι και τα δικά μας; Τι θα γίνει όμως αν αποφασίσουμε μια μέρα να τα στείλουμε όλοι μαζί;
Τελικά, είναι αυτή ακριβώς η βίαιη επιβολή του μηνύματος που με ενοχλεί. Στο ραδιόφωνο είμαι αναγκασμένος να ακούσω τα μηνύματα των ακροατών. Δεν έχω άλλη λύση, αν θέλω να ακούσω την εκπομπή ενός ραδιοφωνικού παραγωγού.
Αντιθέτως, στα social media μπορώ και να σκρολάρω και να μπλοκάρω. Δεν είμαι υποχρεωμένος να διαβάσω ή να δω. Όμως στο ραδιόφωνο δεν έχω επιλογή. Το ραδιόφωνο σήμερα δίνει τη δυνατότητα σε οποιονδήποτε να εκπέμψει το μήνυμά του πανελλαδικά, με αναγκαστική ακρόασή του από όλους τους υπόλοιπους.
Βέβαια, για να ξαναγυρίσω εκεί που ξεκίνησα, παραπάνω ομολόγησα ότι ακούω ραδιόφωνο περιστασιακά: Η κίνηση με έκανε να αυξήσω τις ώρες ακρόασης ώστε να αντιληφθώ αυτό το φαινόμενο. Επομένως, κάποιος θα μπορούσε να πει ότι η συζήτηση αυτή δεν με αφορά: Μόλις με το καλό επανέλθουμε στο κανονικό, εγώ θα γυρίσω στο spotify και οι ραδιοφωνικοί παραγωγοί θα συνεχίσουν με όσους τους στέλνουν μηνύματα. Στο άμεσο μέλλον είναι, νομίζω, πράγματι έτσι τα πράγματα. Η γνώμη μου για την «τουιτεροποίηση» του ραδιοφώνου δεν έχει καμία αξία. Σε βάθος όμως χρόνου, εγώ και όσοι συμφωνούν μαζί μου θα κόψουμε εντελώς το ραδιόφωνο: Γιατί να ασχοληθούμε με ένα off-line twitter, με αναγκαστική κιόλας ανάγνωση όλων των μηνυμάτων, ενώ μπορούμε να μπούμε στο κανονικό; Από την άλλη μεριά, αν θέλουμε να ακούμε την άποψη συγκεκριμένων ανθρώπων και το ραδιόφωνο πλέον δεν μας παρέχει αυτή τη δυνατότητα τότε μπορούμε να μετακινηθούμε προς τα podcasts – όπως, φαντάζομαι ότι έχετε παρατηρήσει, ότι όλο και περισσότερο συμβαίνει γύρω μας.
Κατά τη γνώμη μου η λύση δεν είναι η προσομοίωση στα social media, αλλά η επιμονή στην ποιότητα. Η αναγνώριση του πραγματικού ρόλου του ραδιοφώνου, ως μέσου άποψης και όχι λαϊκής συμμετοχής. Ραδιόφωνο ακούμε επειδή εμπιστευόμαστε και θέλουμε να ακούσουμε τους παραγωγούς και κανέναν άλλον. Αν μείνουν όλοι πιστοί στους ρόλους τους, τότε ίσως στο μέλλον πειστούμε να αντικαταστήσουμε τα podcast μας με ραδιοφωνικές εκπομπές. Προσωπικά, άλλη λύση για το ραδιόφωνο δεν μπορώ να φανταστώ.