Δημοσιεύθηκε στο emea.gr, 14.05.2020

Χωράει ένα απλό “ναι” ή ένα απλό “όχι” σε μια τέτοια ερώτηση;

Το θέμα με την τοποθέτηση ή όχι καμερών στις τάξεις δίχασε για μια ακόμα φορά την ελληνική κοινωνία: Σχεδόν το σύνολο των Αριστερών πολιτών τάχθηκε κατά, και σχεδόν το σύνολο των Δεξιών πολιτών στάθηκε υπέρ. Χωρίς διακρίσεις, χωρίς διευκρινίσεις, χωρίς προϋποθέσεις οι μεν τάχθηκαν αναφανδόν κατά της πολιτικής απόφασης της κυβέρνησης ενώ οι δε συμφώνησαν αδιαμαρτύρητα. Είναι όμως τα πράγματα έτσι απλά; Χωράει ένα απλό “ναι” ή ένα απλό “όχι” σε μια τέτοια ερώτηση;

Ας ξεκινήσουμε από κάτι εύκολο: Κάμερες πρέπει να καταγράφουν πανεπιστημιακές διαλέξεις. Όχι μόνο επειδή τα πανεπιστήμια όλης της υφηλίου εδώ και χρόνια ανεβάζουν τα μαθήματά τους σε YouTube channels και podcasts, αλλά κυρίως επειδή οι διαλέξεις στα πανεπιστήμια είναι δημόσιες: Καθένας μπορεί να μπει για να τις παρακολουθήσει, ακόμα και αν δεν είναι φοιτητής. Για αυτό άλλωστε έχουν ανοιχτές τις πύλες τους – αλλιώς θα είχαν φύλαξη στην πόρτα και είσοδο με επίδειξη φοιτητικής κάρτας. Επομένως, κανένα θέμα, νομίζω, εδώ – άλλωστε πολλά πανεπιστημιακά τμήματα της χώρας σε προπτυχιακό ή μεταπτυχιακό επίπεδο έχουν ήδη υιοθετήσει τεχνολογίες τηλεδιάσκεψης με καταγραφή των μαθημάτων.

Ας συνεχίσουμε με τα εύκολα: Το δίκαιο για τα προσωπικά δεδομένα δεν είναι κατάλληλο για να μας πει ένα “ναι” ή ένα “όχι” σε αυτή την ερώτηση.

Ο γνωστός σε όλους μας GDPR δεν περιέχει μονολεκτικές απαντήσεις αλλά (σύνθετους) όρους, σταθμίσεις και προϋποθέσεις. Καμία μα καμία απολύτως επεξεργασία προσωπικών δεδομένων δεν είναι εκ προοιμίου παράνομη ή νόμιμη: Γίνεται τέτοια μέσα από τις ιδιαίτερες συνθήκες της. Μια τέτοια ευελιξία είναι εντελώς απαραίτητη σε έναν νόμο που έρχεται να ρυθμίσει οτιδήποτε από τον τηλεφωνικό μας κατάλογο μέχρι την τεχνητή νοημοσύνη, και από το facebook μέχρι την βιοτεχνολογία. Συνεπώς, οι όποιες «νομικές» φωνές (ή κραυγές…) περί νομοθεσίας για τα προσωπικά δεδομένα που δεν είναι αναλυτικές μάλλον προδίδουν πολιτικές προτιμήσεις παρά νομική αναλυτική ικανότητα.

Τέλος, μια ακόμα εύκολη παρατήρηση: Εδώ και μήνες τα ιδιωτικά σχολεία της Ελλάδας κάνουν περίπου το ίδιο πράγμα και δεν έχει ανοίξει μύτη. Από τις πρώτες εβδομάδες του ιού τα ιδιωτικά σχολεία χρησιμοποίησαν πλατφόρμες teleconferencing και κάνουν μαθήματα κανονικά. Οι πλατφόρμες αυτές, είναι γνωστό, ότι έχουν κάμερες σε όλους (δάσκαλο/μαθητές), καταγράφουν πλήρως, και είναι εύκολα προσβάσιμες από γονείς ή όποιον τρίτο ενδιαφερόμενο. Για τους εκπαιδευτικούς δεν γνωρίζω, εμπειρικά όμως μπορώ να δηλώσω ότι οι γονείς είναι ευγνώμονες για αυτή την προσπάθεια να καλυφθεί το κενό, να μην χαθεί εντελώς όλος αυτός ο χρόνος.

Αυτά περίπου είναι τα δεδομένα μας, εδώ βρισκόμαστε σήμερα: Η πολιτική απόφαση της κυβέρνησης εντάσσεται σε αυτό το πλαίσιο. Και, το πλαίσιο έχει μεγάλη, πολύ μεγάλη σημασία.

Αν κανείς ήθελε να ανοίξει μια σοβαρή κουβέντα για τις κάμερες στη βασική εκπαίδευση θα έπρεπε να αναλύσει πάρα πολλούς παράγοντες. Τι κερδίζουμε από αυτήν; Ποια η προστιθέμενη αξία της, αφού η βασική εκπαίδευση είναι υποχρεωτική έτσι ή αλλιώς; Γιατί να μπούμε στο έξοδο και στον κόπο; Έστω ότι το αποφασίσαμε, τι καταγράφουμε; “Ξερές” διαλέξεις; Πλήρη μαθήματα; Μόνο εικόνα και ομιλία διδασκόντων; Ή μήπως και ερωτήσεις διδασκομένων; Ποιες και πόσες ανά μάθημα; Πρόσωπα να φαίνονται; Μήπως να έχουμε μόνο κείμενο των ερωτήσεων; Και τέλος, έστω ότι το κάναμε: Τι κάνουμε τα αρχεία; Ποιος έχει πρόσβαση σε αυτά; Μαθητές; Συνάδελφοι διδάσκοντες; Προϊστάμενοι; Γονείς; Όλοι; Για πόσο καιρό τα κρατάμε; Που; Τι τα κάνουμε μετά; Τα σβήνουμε εντελώς; Μήπως όμως είναι χρήσιμο υλικό για φοιτητές και περαιτέρω έρευνα;

Όπως βλέπετε ένα σωρό ερωτήσεις, και αυτό μόνο πρόχειρα σκεπτόμενος. Η λίστα θα μπορούσε να επεκτείνεται για ώρα. Οι απαντήσεις σε κάθε μια ερώτηση γεννούν άλλες ερωτήσεις.

Επομένως απαιτείται σοβαρή έρευνα και ανάλυση. Η οποία προφανώς δεν μπορεί να καταλήξει σε ένα ξερό «ναι» ή «όχι». Θα έχει και αυτή, όπως και ο νόμος, όρους, συνθήκες και προϋποθέσεις, αξιολόγηση και επαναξιολόγηση. Κάπως έτσι διαμορφώνονται άλλωστε οι, σοβαρές, πολιτικές.

Συνεπώς η όποια απόφαση σήμερα του υπουργείου για το θέμα μόνο ως έκτακτο μέτρο μπορεί να εκληφθεί. Χωρίς ανάλυση και συζήτηση τι πολιτική να κάνουμε; Τι να αποφασίσουμε που να βγάζει νόημα και να έχει λογική;

Το πλαίσιο λοιπόν έχει σημασία. Αν η απόφαση για την εγκατάσταση καμερών στις τάξεις είναι ένα έκτακτο μέτρο για να βοηθήσει στις δύσκολες μέρες του ιού τότε πρέπει να εξεταστεί ως τέτοια. Αυτό ακριβώς, κατά τη γνώμη μου, προκύπτει και από το Δελτίο Τύπου της Αρχής Προστασίας Δεδομένων (διευκρινίζω ότι, παρότι είμαι μέλος της Αρχής, οι απόψεις μου εδώ είναι αυστηρά προσωπικές). Σε αυτή την περίπτωση θεωρώ ότι οφείλουμε να αποδεχτούμε την ανάγκη (κλειστήκαμε στα σπίτια μας άλλωστε για μήνες…) και να δούμε προσεκτικά τους όρους του μέτρου.

Αν όμως πρόκειται για μόνιμο μηχανισμό, τότε οι συνθήκες είναι πρόωρες. Χωρίς αναλυτική συζήτηση με όλους και για όλα τα θέματα μια τέτοια απόφαση θα ήταν αδύνατο να ληφθεί.

Όπως σημείωσα στην αρχή του κειμένου, καθένας στο ερώτημα για τις κάμερες σε τάξεις τοποθετήθηκε ήδη αναλόγως των πολιτικών του προτιμήσεων. Το θέμα πολιτικοποιήθηκε, έφτασε στα άκρα, και έτσι νηφάλιος διάλογος, όπως θα έπρεπε, τώρα πια είναι αδύνατο να γίνει. Κρίμα, επειδή ο μόνος που χάνει από αυτό είναι η εκπαιδευτική διαδικασία – εν έτει 2020 δεν μπορούμε ακόμα να κάνουμε μάθημα στην Ελλάδα όπως 150 χρόνια πίσω, και η μη χρήση των νέων τεχνολογιών, για τον έναν ή τον άλλο λόγο, τελικά μόνο κακό κάνει στους μαθητές.