Δημοσιεύθηκε στο EpiDexia.blog, 2.05.2022
Μετά την ανακούφιση που, ελπίζω, όλοι μας νιώσαμε με τη νίκη Μακρόν ήρθε ίσως η ώρα να δούμε την κατάσταση πίσω από τις εικόνες. Δηλαδή, να μελετήσουμε κάποια στατιστικά στοιχεία και κάποια στοιχεία ερευνών. Μόλις γίνει αυτό τότε ίσως διαπιστώσουμε ότι η κατάσταση δεν είναι τόσο ρόδινη – η δημοκρατία απαιτεί συνεχή προσπάθεια και συμμετοχή, και η νίκη Μακρόν απέναντι στις αντιδημοκρατικές και αντιευρωπαϊκές δυνάμεις δεν θα πρέπει να συγκαλύψει το, ευρύτερο, πρόβλημα.
Τα στοιχεία που παραθέτω εδώ τα πήρα από τον Economist, λίγες μέρες μετά την εκλογή. Από όσο βλέπω, και εκείνος (ο Economist) τα πήρε από το Ipsos. Δεν έχω λόγο να τα αμφισβητήσω – ιδίως επειδή ο Economist υποστήριξε ανοιχτά τον Μακρόν, και αυτά τα στοιχεία, βασικά, «χαλάνε» κάπως την εικόνα της νίκης.
Πρώτο εύρημα: Χαμηλή συμμετοχή.
Στις εκλογές του δεύτερου γύρου συμμετείχε το 72% των πολιτών. Υπάρχουν βέβαια πολλές αναγνώσεις γι αυτό το ποσοστό. Η θετική λέει ότι δεν είναι κι άσχημο: Στην Αγγλία, με εξίσου φορτισμένη και πολωμένη ατμόσφαιρα (θυμηθείτε, Brexit κλπ.) συμμετείχε το 67%. Στις ΗΠΑ, στις πιο πολωμένες εκλογές των τελευταίων ετών, με τον Τραμπ να τα παίζει όλα για όλα, συμμετείχε μόλις το 70,8% – που θεωρήθηκε εξαιρετικό ποσοστό για τη χώρα και τα δεδομένα της. Συνεπώς, το 72% των Γάλλων δεν είναι και άσχημο.
Φοβάμαι όμως ότι τα πράγματα δεν είναι έτσι. Διαχρονικά, το ποσοστό συμμετοχής στη Γαλλία πέφτει. Δείτε τον παρακάτω πίνακα, εξίσου από τον Economist:
Στον πίνακα είναι ξεκάθαρο ότι τις δεκαετίες 60 και 70 είχαμε μεγάλα ποσοστά συμμετοχής, που σιγά-σιγά μειώνονταν. Φέτος, σε συνθήκες απόλυτης πόλωσης, με θεμελιώδη ερωτήματα για την πορεία της χώρας και της Ευρώπης τελικά συμμετείχε το χαμηλότερο ποσοστό σχεδόν διαχρονικά.
Δεύτερο εύρημα: Οι αριστεροί δεν θα είχαν τελικά ιδιαίτερο πρόβλημα αν έβγαινε η Λεπέν
Σύμφωνα με τις μετρήσεις του Ipsos, από τους αριστερούς ψηφοφόρους του Μελανσόν (το αντίστοιχο κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα) μόλις 42% ψήφισαν Μακρόν. Ένα ποσοστό 17% έριξαν λευκό και ένα άλλο 24% δεν πήγε να ψηφίσει. Για να είμαστε ειλικρινείς, αυτό παρότι ο ίδιος ο Μελανσόν τους είπε να μην ψηφίσουν Λεπέν. Δεν ξέρω επομένως τι συνέβη και η πρότασή του δεν εισακούστηκε από τη βάση του (αντιθέτως, και πάλι για να είμαστε ειλικρινείς, ο Economist στο άρθρο του διαβάζει τους ίδιους αριθμούς αλλιώς, ότι πράγματι δηλαδή εισακούστηκε). Αυτό που εγώ βλέπω από τα ίδια νούμερα είναι ότι οι αριστεροί στην Γαλλία δεν είχαν τελικά κάποιο ιδιαίτερο πρόβλημα με την αντιδημοκρατική, αντιευρωπαϊκή, φιλορωσική επιλογή.
Τρίτο εύρημα: Οι χαμηλόμισθοι και οι νέοι απείχαν
Αυτό είναι, νομίζω, το πιο σημαντικό εύρημα από όλα: Σύμφωνα με τις μετρήσεις, πάνω από το 40% των νέων (18-24 ετών) δεν ψήφισαν στον δεύτερο γύρο των εκλογών. Αντιθέτως, οι άνω των 70 ψήφισαν σε ποσοστό 85%. Ακόμα χειρότερα, η συμμετοχή σχετίστηκε με το εισόδημα: Μεταξύ των νοικοκυριών που εισπράττουν λιγότερα από 1250 Ευρώ τον μήνα απείχε το 40% ενώ μεταξύ όσων εισπράττουν άνω των 3000 Ευρώ/μήνα μόλις το 22%. Με άλλα λόγια, οι νέοι και οι χαμηλόμισθοι στην Γαλλία δεν ψήφισαν. Στις εκλογές συμμετείχαν κυρίως οι μεγάλης ηλικίας και οι ανώτερου εισοδήματος. Να σημειωθεί, αυτό ανεξαρτήτως υποψηφίου, δηλαδή θεώρησαν όλοι όσοι απείχαν ότι δεν τους καλύπτει και δεν τους αφορά ούτε ο Μακρόν αλλά ούτε και η Λεπέν.
Συμπερασματικά, τα στοιχεία δεν είναι ενθαρρυντικά για τις δημοκρατίες μας. Το δημοκρατικό πολίτευμα είναι τόσο ισχυρότερο όσο περισσότεροι συμμετέχουν σε αυτό. Μόνο τότε εκφράζει τους πολλούς (έστω, και σε πίκρα των ηττημένων), μόνο τότε όποιοι εκλέγονται μπορούν πραγματικά να λάβουν μέτρα, διότι μόνο τότε έχουν πραγματική λαϊκή νομιμοποίηση. Ειδικά όταν οι νέοι και οι χαμηλόμισθοι επιλέγουν να απέχουν ελλοχεύει ο κίνδυνος της περιθωριοποίησής τους – και της εκμετάλλευσής τους από καθεστωτικούς, απολυταρχικούς, αντιδημοκρατικούς Μεσσίες.
Τι πρέπει να γίνει; Προφανώς κάποιοι από όσους επιλέγουν να απέχουν από το δημοκρατικό σύστημα δεν θα δεχτούν ποτέ να μπουν μέσα σε αυτό – κάποιοι είναι από επιλογή τους αντιδημοκράτες (φασίστες ή κομμουνιστές) έτσι ή αλλιώς. Για τους υπόλοιπους όμως, που είναι και οι περισσότεροι, η μάχη πρέπει να δοθεί. Η πολιτική και οι πολιτικοί οφείλουν να ασχοληθούν και με αυτούς, να τους απευθυνθούν και να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα που, προσωρινά, τους έθεσαν εκτός συστήματος. Η τεχνολογία πιθανότατα μπορεί να βοηθήσει σε αυτό. Κάτι τέτοιο αποτελεί άλλωστε υποχρέωση όλων των κομμάτων του συνταγματικού τόξου – ανεξαρτήτως αν βρίσκονται στα δεξιά ή στα αριστερά του.